- analiza
ugovorenih nivoa prava u odnosu na Zakon o radu –
Nakon dugotrajnih pregovora, koji su trajali više godina, dana 09. februara 2011. godine, zaključen je, na period od tri godine, Poseban kolektivni ugovor za delatnost poljoprivrede, prehrambene, duvanske industrije i vodoprivrede Srbije (u daljem tekstu: Kolektivni ugovor). Posebnim kolektivnim ugovorom ugovoren je ujednačen minimum prava za zaposlene koji će morati da, poštuju svi poslodavci koji posluju u delatnostima obuhvaćenim ovim kolektivnim ugvorom.
Posebnim kolektivnim ugovorom je, u odnosu na Zakon o radu, ispoštovan osnovni princip da se kolektivnim ugovorom ugovara veći nivo prava od prava utrvđenih Zakonom. Značajno je, isto tako, da su određena prava čiji nivoi nisu definisani samim Zakonom o radu (regres, topli obrok, elementi zarade) utvrđeni ovim kolektivnim ugovorom.
U Opštim odredbama sindikatima, potpisnicima kolektivnog ugovora, se otvara mogućnost da štite i prava zaposlenih koji kod poslodavca nemaju zaključen kolektivni ugovor, ili nisu članovi Sindikata (potencijalno novi članovi), tako što imaju pravo da uvidom u opšti akt provere da li su njihova prava utvrđena ispod minimuma prava utvrđenih ovim kolektivnim ugovorom.
Zaposleni, po Zakonu o radu, ostvaruju prava iz radnog odnosa danom stupanja na rad, što se utvrđuje u samom Ugovoru o radu. Ukoliko ne stupi na rad danom utvrđenim Ugovorom o radu smatra se da nije zasnovao radni odnos. Članom 7. Kolektivnog ugovora utvrđeni su opravdani razlozi, o kojima je zaposleni dužan da odmah obavesti poslodavca, zbog kojih je zaposleni sprečen da stupi na rad određenog dana, a koji mu omogućavaju da prestankom navedenih razloga, započne sa radom.
Za zaposlene koji prvi put zasnivaju radni odnos, u svojstvu pripravnika, utvrđena je maksimalna dužina trajanja pripravničkog staža, po stepenima obrazovanja.
Zakonom o radu utvrđeni su slučajevi kada poslodavac zaposlenom može da ponudi izmenu ugovorenih uslova rada. Ćlanom 13. Kolektivnog ugovora navedeni su precizno slučajevi u kojima poslodavac može zaposlenom, za vreme trajanja radnog odnosa, da ponudi premeštaj na druge poslove koji odgovaraju vrsti i stepenu stručne spreme za koje je zasnovao radni odnos.
Poslodavac je obavezan da u slučaju uvođenja prekovremenog rada obavesti zaposlenog, po pravilu, najkasnije 24 časa pre otpočinjanja takvog rada kada je neophodno da se završi proces rada, ali je pri tom neposredni rukovodilac dužan da vodi računa ne samo o potrebi procesa rada, već i o interesima i obavezama zaposlenog.
Kolektivnim ugovorom su utvrđeni kriterijumi i broj dana za svaki kriterijum za uvećanje prava na godišnji odmor, koji po svim kriterijumima iznosi 25 radnih dana, a za muškarce sa 35 godina staža osiguranja ili navršenih 55 godina života i ženu sa navršenih 25 godina penzijskog staža ili 50 godina života – 30 radnih dana. Kolektivnim ugovorom kod poslodavca mogu da se utvrde i veća prava i drugi kriterijumi uvećanja, ali nikako manja. Takođe je značajno da zaposleni koji se za vreme korišćenja godišnjeg odmora razboli ima pravo da po prestanku bolovanja nastavi korišćenje godišnjeg odmora.
Zaposleni ima pravo na plaćeno odsustvo u trajanju od 8 radnih dana u toku kalendarske godine (po Zakonu -7) . Slučajevi korišćenja plaćenog odsustva i visina prava usaglašena je sa Opštim kolektivnim ugovorom.
Oblast bezbednosti i zdravlja na radu definisana je ovim Kolektivnim ugovorom. Navedene su kako obaveze poslodavca, tako i obaveze zaposlenih – pravo zaposlenog da odbije da radi ako nisu sprovedene propisane mere bezbednosti; pravo premeštaja na druge poslove dok se ne obezbede sigurni uslovi rada uz pravo na zaradu koja ne može biti niža od prosečne zarade ostvarene u prethodna tri meseca; pravo da napusti radno mesto u slučaju neposredne opsanosti po život i zdravlje kada ne odgovara za štetu koju time prouzrokuje poslodavcu, niti čini povredu radne obaveze; utvrđeno je pravo zaposlenih koji rade na radnim mestima sa povećanim rizikom , invalida rada i profesionalno obolelih na korišćenje odmora za prevenciju radne invalidnosti, rehabilitaciju u banjsko- klimatskim lečilištima; precizno definisan način izbora predstavnika zaposlenih i Odbora za bezbednost i zdravlje na radu, kao i njihove nadležnosti. Posebna novina je da je ovim Kolektivnim ugovorom utvrđeno pravo na plaćeno odsustvo predstavniku zaposlenih za obavljanje poslova vezanih za bezbednost i zdravlje na radu i pravo na naknadu zarade za te sate.
U oblasti Zarada, naknada zarada i drugih primanja treba posebno istaći da su, u skladu sa članom 107. stavom 2. i 3. Zakona o radu Kolektivnim ugovorom utvrđeni elementi zarade, što je izuzetno značajno, jer za sve zaposlene u delatnostima obuhvaćenim ovim Kolektivnim ugovorom stvara jednake polazne osnove i garantuje minimum prava na osnovne zarade po stepenima obrazovanja. Ugovoreno je da su elementi osnovne zarade – osnovna zarada za najjednostavniji posao, koja se ugovara za period od šest meseci. Ovim kolektivnim ugovorom ugovorena je visina osnovne zarade za najjednostavniji posao (za koeficijent 1) u visini minimalne zarade, utvrđene u skladu sa Zakonom (trenutno ona iznosi 95 dinara po radnom času u neto iznosu, odnosno 16 530 dinara za pun fond od 174 časa). Osnovna zarada za najjednostavniji posao se množi koeficijentom posla i časovima provedenim na radu. Kolektivnim ugovorom je utvrđen raspon koeficijenata po grupama poslova i time zaštićeni zaposleni da se kolektivnim ugovorima kod poslodavca ne mogu utvrditi koeficijenti za obavljanje poslova određenog stepena stručnosti u manjem iznosu od iznosa utvrđenog ovim Kolektivnim ugovorom. Takođe, osnovna zarada za najjednostavniji posao se ne može kod poslodavaca ugovoriti u iznosu nižem od iznosa utvrđenog ovim Kolektivnim ugovorom, niti u periodu dužem od šest meseci. Koeficijenti posla moraju opštim aktom kod poslodavca (kolektivnim ugovorom ili pravilnikom o radu) da se utvrde za sve poslove utvrđene Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji poslova (naglašavamo - koeficijenti se ne mogu utvrđivati pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji poslova, jer čine jedan od elemenata osnovne zarade, koji se ugovaraju). Takođe su utvrđeni elementi za uvećanje osnovne zarade po osnovu radnog učinka, s tim da je definisano da će se u kolektivnim ugovorima kod poslodavca oni precizno klasifikovati, opisati i kvantifikovati. Korekcija zarade po osnovu elemenata radnog učinka može iznositi do 20% (plus ili minus).
U odnosu na Zakon o radu ugovoreno je da zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu po osnovu: rada na dan državnog praznika za najmanje 120% od osnovice(110%); za rad noću – najmanje 30% od osnovice (26%); minuli rad – 0,5% (0,4%), s tim da se opštim aktom kod poslodavca mogu utvrditi i veći iznosi, izraženi u procentima, uvećanja zarade.
Ugovorena je mogućnost isplate 13 plate po osnovu doprinosa poslovnom uspehu poslodavca, koja ne može da bude viša od 100% novembarske zarade kod poslodavca, kao i dobit u iznosu do 10% neto dobiti po godišnjem obračunu, pri čemu se učešće svakog zaposlenog u dobiti utvrđuje na osnovu učešća njegove godišnje zarade u ukupnoj godišnjoj masi zarada.
Kolektivnim ugovorom regulisano je pravo na naknadu zarade u visini najmanje 65 % osnovice za vreme prekida rada do koga je došlo naredbom nadležnog državnog organa ili naredbom nadležnog organa poslodavca, kao i za vreme prekida rada do koga je došlo bez krivice zaposlenog. (Zakonom 60%)
Značajno je, kod naknade troškova, da je ugovorena, u visini od 3% dnevno, od prosečne mesečne zarade po zaposlenom u privredi Republike, naknada troškova smeštaja i ishrane za vreme rada i boravka na terenu (terenski dodatak).
Naknada troškova za ishranu u toku rada (topli obrok) ugovorena je u visini od najmanje 20% minimalne zarade (za 174 časa) utvrđene na mesečnom nivou za pun fond časova, uvećane za pripadajuće poreze i doprinose – po sadašnjoj vrednosti minimalne zarade - 3 306 dinara.
Regres za korišćenje godišnjeg odmora ugovoren je najmanje u visini minimalne zarade, a isplaćuje se jednokratno ili u mesečnim iznosima, najkasnije do 31.12. tekuće godine.
Kod drugih primanja poslodavac je dužan zaposlenom da isplati otpremninu za odlazak u penziju najmanje u visini njegove tri prosečne zarade; naknadu troškova pogrebnih usluga članovima uže porodice (bračni drug i deca) u slučaju smrti zaposlenog ili zaposlenom u slučaju smrti člana uže porodice u visini realnih troškova pogrebnih usluga; jubilarnu nagradu najmanje u visini 50% prosečne zarade kod poslodavca u mesecu koji prethodi isplati; poklon deci zaposlenih za Novu godinu ili Božić starosti do 15 godina.
Višak zaposlenih – regulisani su kriterijumi za određivanje zaposlenih za čijim je radom prestala potreba, u skladu sa Opštim kolektivnim ugovorm , s tim što se rezultati rada utvrđuju u periodu od 6 meseci pre donošenja progama ( po OKU 1 godina). Zaštićene kategorije zaposlenih, koji ne mogu biti proglašeni tehnološkim viškom, bez njihove saglasnosti su - invalid rada koji je invalidnost stekao radom kod poslodavca; zaposlena sa 30, odnosno zaposleni sa 35 i više godina staža osiguranja; samohrani roditelj sa detetom do 7 godina života i roditelj sa detetom sa posebnim potrebama. Visina otpremnine ugovorena je u iznosu višem od iznosa utvrđenog Zakonom o radu – Zakonom je utvrđena visina u iznosu od 1/3 zarade zaposlenog za prvih 10 godina, onosno 1/4 za ostale godine preko 10 godina za svaku navršenu godinu rada u radnom odnosu, a Kolektivnim ugovorom ugovorena je visina otpremnine u iznosu koji ne može biti niži od jedne trećine zarade zaposlenog za svaku navršenu godinu rada u radnom odnosu, a koja ne može biti niža od 50% prosečne zarade po zaposlenom u Republici ( po podacima za decembar 2010. godine – 27 474 dinara bruto).
Uslovi za rad Sindikat ugovoreni su, u skladu sa Opštim kolektivnim ugovorom, s tim što je ugovoreno da je ovlašćeni predstavnik zaposlenih, koji uživa posebnu zaštitu, pored predstavnika utvrđenih članom 188. Zakona o radu, i predstavnik zaposlenih za bezbednost i zdravlje na radu. Predstavnik zaposlenih, za vreme važenja Opšteg kolektivnog ugovora uživa zaštitu 2 godine po prestanku funkcije, a eventualnim prestankom važenja OKU – godinu dana.
Po stupanju na snagu Kolektivnog ugovora potpisnici će oformiti Odbor za socijalni dijalog delatnosti poljoprivrede, prehrambene, duvanske industrije i vodoprivrede Srbije, koji će biti obavezan, da najmanje jednom u šest meseci razmatra aktuelna pitanja vezana za poslovanje poslodavca, materijalni i socijalni položaj zaposlenih, kao i međusobne odnose i o tome redovno obaveštava organe koje predstavlja.
23.02.2011
Нема коментара:
Постави коментар